Google’ı da araya alet ederek, bir yalan bilgi, bir bilinçli dezenformasyon öyle bir yayılıyor, bu ülkenin her bir üyesi öyle pislikçe zan altında bırakılıyor ki… Kusura bakmayın, araya gireceğim…
600K #sendeanlat Tweet’i, Çok Fazla Acı Var
Cuma gününden beri Türkiye’nin gündemi belli, Özgecan Aslan’ın başına gelen, etrafında yeşeren tepkiler, insanlıktan nasibini almamış ama nasıl becerdiyse internete girebilmiş zevatlar, öte yandan #sendeanlat etiketi ile ortaya dökülen daha yüzlerce, binlerce vaka… Hatta size tam sayısı ile söyleyeyim, ben bu yazıya başlarken, ALTI YÜZ OTUZ BİN İKİ YÜZ ON DÖRT vaka saydık. Daha da geliyor.
Bu altıyüzbin #sendeanlat vakası, sadece şu iki günde, %50’si internet, %70’i Twitter kullanmayan bir ülkede kaydedildi, sadece cesaret edebilen kadınların yazdığı kadarıyla şimdilik bu kadar. Bunu nasıl bu kadar net söylüyorum? Çünkü popi tabirle ‘BÜYÜK DATA’, düz tabiri ile sosyal veri analizi yapan bir iş yapıyorum. İstihbarat yönü kuvvetli, gündem olan kelimeler, iniş-çıkışlar ve değişimleri takip eden, otomatik takip ve analiz sistemlerine sahip bir ‘makinemiz‘ var.
Bizim makine öyle Person of Interest tadında her yere girip çıkmıyor, dünyayı yönetmiyor, katilleri bulmuyor, ama Cumartesi günü otomatik olarak “Tecavüz” “Cinayet” “Özgecan” üçlüsünü, Pazar günü de “sendeanlat” etiketini takibe almayı akıl etti, yazılan çizilen bütün o acı öyküleri biner biner önümüze atmaya başladı.
Gözlem, gözlemciyi değiştirir derler. Sürekli takipte olan ve trend analizleri çıkartan bir makinenin başında olmanın çok tuhaf ve insanı değiştiren bir yanı var. Konunuz dondurma ise, dondurma tüketimini analiz edip, “Bu sene çilekli patlar” diyebiliyorsunuz. Öte yandan konunuz cinayet, tecavüz, katliam, ırkçılık, terör, soykırım ise, önünüze düşen sayısal analizler içinizi sıkıştırabiliyor.
Hiç Bilmemek, Aşırı Bilmemek! Ya Da Beş Click İçin Hassasiyetleri İstismar Etmek?
Öte yandan bir de Türk basını… Ya da Türk basını mı desem, artık dilim varmıyor bu zihniyete ‘basın’ demeye, hard cahillere emanet teknoloji blogları mı desem, manken galeri açmaktan kafalar sirke olmuş internet departmanı mı desem, belli ki hayatında grafik okumamış, matematikten tatlı tatlı kaçmayı maharet bilmiş, veyahut da açık açık içerik çalıp, sansasyon başlığı peşindeki insanlara emanet giden bu yayın organlarında “gönder” tuşuna basan artık kimse… Üçbin-beşbin tık kazanıp, bannerdan 100 lira daha cebine atmak için hem matematiksel veriyi, hem de bir kızın yakılarak öldürülmesini aynı anda istismar edip, önünüze yalan grafikler koymaktan utanmayan insanlar bunlar. Cahillikleri, istismarları, beş kuruş için attıkları boktan başlıkları ile artık mide bulandırıcılığın bir ucundan dalıp, öte yanında takla atarak çıktılar.
Buyrun, şu haberlere bir bakın, iki çeşit başlık göreceksiniz. Biri üsturuplu, öbürü sahte veri ile bütün Türkiye’yi zan altında bırakıyor: https://news.google.com/news/story?ncl=dGHNoFCjT9VOtZMjA4wI60WyNrZYM&hl=tr
Bazı siteler “Türkiye’de tecavüz aratılıyor ve çoğu porno” diyor, bazı siteler ise “Türkiye’de en çok tecavüz aratılıyor!” tadında, yalan üzerinden sansasyon peşinde. Ne fark var arada? Dataya birlikte bakalım…
Matematiksel veri, herhalde insanoğlunun yarattığı en büyük güçlerden birisi. Kısa vadede değişmeyecek ve kolay kolay sorgulanamayacak ‘gerçekleri’ küt diye önünüze koyuveriyor. Gel gelelim ne yaptığını, ne anlattığını bilmez bir grubun elinde, matematiksel veri, doğrusunu bilen için maymun, doğrusunu bilmeyen için kitle imha silahı oluveriyor.
Attığın, Atacağın Başlıktan Utan!
Başlık şu şekil: “Türkiye’de En Çok Tecavüz Aranıyor!” Kaynak? Kaynak Google deniyor. Google’ın Trends hizmeti. Buyrun, şu trends hizmetine bir de beraber bakalım.
Mideniz bulanmayacak ise sizden ricam, şu sayfaya bir girmeniz, yok tecavüz istatistiklerinden rahatsızsanız bakmayın, beni okumaya devam edin.
Açtığınız sayfada, Türk internet kullanıcılarının Google’a “tecavüz” yazma sayılarının zamana göre değişimini görüyorsunuz. Matematik ile ilgisi olan arkadaşların fark edeceği üzere, grafiğin Y ekseninde, yani ‘yüksekliklerinde’ bir bilgi yok. Bu aralar 3’müş de 4 olmuş, 3 milyon muymuş da 5 milyon olmuş, bunu bilmenin bir yolu yok. Anlayacağınız, grafik “artmış / azalmış” bilgisi veriyor, “ne kadar?” bilgisi değil. Elbette “Türk basını” dediğimiz organizma için bunun bir önemi yok.
Sayfada aşağıya kayarsanız bir de haberlerdeki şu diğer grafiği göreceksiniz:
“ABAEYY PORNONUN YANINDA TECAVÜZ YAZAYOR” diye feveran etmeyin, ‘basın’ dediğiniz şeyden bir çıt daha kaliteli olun, siz bu ülkenin okumuş insanlarısınız. Bu grafik, “tecavüz” diye aratanlar, çoğunlukla yanında ne aratıyorlar onu gösteriyor. Alayı da porno aramış. Ancak, “tecavüz diye aratanların hepsi porno arıyor” demek, “porno arayanlar hep tecavüz izliyor” ya da “Türkiye’de en çok tecavüz aratılıyor” demek değil. Bunlar farklı cümleler, farklı veriler. Zamanlamasına bakarsan, haberi muhtemelen ilk giren Hürriyet bunu fark etmiş, başlık sansasyon peşinde değil. Sonra ne olduysa, başka siteler bu içeriği çalmaya başladıkça gerçeğin dozu azalmış, sansasyonun dozu artmış.
Sansasyon arayan içerik hırsızları ile biraz eğlenelim mi?
Tecavüzün Yanına İETT De Alır Mısın, İnternet Basını?
Aaa, ne oldu öyle? ‘tecavüz’ aratma miktarını, ‘iett’ aratma miktarı ile kıyasladık. Oldukça da yakın eğrilere sahip. Şimdi ne haberler çıkacak sitelerde, “TECAVÜZCÜLER EKSERİYETLE MAVİ KART KULLANIYOR!” haberi mi? “İETT SPONSORLUĞUNDA DÜRTTÜLER” haberleri mi? Veriyi ne kadar yanlış yorumlayabilirsin? Bir de şuna bakın:
Aynı grafiğe bir de “porno” aratmalarını yerleştirdim. Yeşil çizgi porno, artık görünmeyen mavi çizgi ise, tecavüz. Şu grafiğin güncel haline bakıp da, en matematik bilmeyen kişi bile “Türkiye’de en çok tecavüz aratılıyor” diyemez, bunu demek art niyetliliktir, üç tıktan kazanacağın para için milletin haysiyeti ile oynamaktır.
Bu grafikten ne okursunuz? Bir; tecavüz ya da İETT, Türk Google aratmalarında büyük yer tutmuyor. İki, porno aratmaları sürekli artıyor, haber aratmaları sabit. Şimdi siz bana söyleyin, Türkiye’nin en büyük haber siteleri, neden her gün onlarca “O mankenin frikiği yürek hoplattı” diye galeriler açıyorlar? Porno yükseliyor, haber bitti… Grafik de bize bunu gösteriyor. (5harfliler daha sert yazmış, “Türk Medyası Kokuyor” diye, ona da bir bakın isterseniz.)
Peki, size gösterdikleri yalanları anlattım. Peki ya anlatmadıkları? Saklayarak, kaçtıkları?
Size Göstermedikleri GERÇEK Tehlikeli Grafik…
Bu grafik, “tecavüz” kelimesinin son 90 gün içerisinde en çok hangi illerimizde aratıldığını gösteriyor. İşte bu kıyaslanabilir bilgidir, doğrudur, gerçektir, sert ve acıdır. Bir datanın kendi içinde kıyasıdır. Şüphe götürmez şekilde Düzce, Ordu, Bilecik, Bolu illerinin tecavüz aratmalarında başı çektiğini göstermektedir. Özgecan’ın bileklerinin kesilip yakıldığı Mersin, bu endekste ancak 64 puanda, bu iller ise 90’ın üzerinde.
İnsanları gerçekten korkutmak ya da gerçekten uyarmak, ya da bir ilin sakinlerini, görmedikleri saatli bomba hakkında uyarmak istiyorsanız bu grafiği kullanın… Yine de unutmayın, bu grafik de sayı içermiyor. Belki 100 kişi tecavüz diye arattı, 50’si Düzce’de. Belki 100.000 kişi arattı, 50.000’i. Bu konuda net sayı vermeyecek Google, net sayı bulmanızın hiç bir yolu yok, ancak ve ancak, illerin biribirine göre kıyaslarını görüyorsunuz…
Miniminnoşcuk nonni, blogdan bozma basın, Google Trends sayfasındaki bu kocaman grafiği -hay allah- nasıl atlamış? Görmemiş herhalde… Ya da Facebook‘ta gördükleri, başka siteden çaldıkları anlamadıkları datalardan “haber” yapmaya utanmadıklarından, ya da cidden art niyetlerinden, size bu grafiği göstermediler sevgili okur.
Yazı Biterken…
Sevgili okur, güzel geek, aydın insan. Boktan haberlerin, habercilerin gazına gelme. X-Files‘dan Mulder‘ın bize öğrettiği gibi, gerçek orada, dışarıda bir yerde. Barış Gelini’nin tecavüz edilip boğulduğu bu ülkede, kadın olmak zor, insan olmak zor, insan kalmak zor. Bir de Türkiye’de Google’a kadınlar hakkında en çok sorulan soruları gör, ona ne diyeceksin?
Özgecan’ın ölümüden sonra ben 50.000 tecavüz vakası daha okudum üstüne iki günde. #sendeanlat etiketine yağmaya devam ediyorlar. Bir çok erkeğin yeni okuduğu bu gerçekler ile bir ömür yaşıyor kadınlar. Yine de insan kalmaya, doğruyu bulmaya çalışmaya devam etmemiz lazım. Yazmaya, konuşmaya, gerçekleri anlatmaya ve gerçekleri aktarmaya devam, lütfen sevgili okur.
Bu arada, cahilliğin bloğunu tutan sitelerin aksine, al ben vereyim sana Türkiye’de en çok ne aratıldığını… Şayet şaşırırsan temiz insanmışsın ey okur.
EDIT: Gelen sorular üzerine bir ekleme yapma ihtiyacı hissettim. #sendeanlat, özgecan ve tecavüz konusu hakkında bizim yazılımın analiz ettiği datalar soruluyor. Veri analizi üzerine başka yazılar da yazmaya devam edebilirim, ancak bu kadar hassas ve yürek burkan bir konunun ‘sosyal medya popiliği’ haline gelmeyecek şekilde ele alınması önemli. En basitinden, elimizdeki veriler #sendeanlat etiketinde en yüksek paylaşım oranlarını “takipçi kazan” botlarının işgal ettiğini gösteriyor. Bu tip kirli datayı ayıkladıktan sonra da elimizde gerçekler kalıyor ve bu etiket etrafında dönen konularda, gerçekler de son derece kirli data… Analizler gelecek, ayarını bulabilirsek. Çok güzel bir sosyal hareket başlıyor, Özgecan’ın başına gelen felaketi pozitif sonuçlara ulaştırmak bizim elimizde. Lütfen bunun farkına varın ve sorumluluk alın. Paylaşın, cesaret verin. Çok sevgiler.
Grafiğin üstüne geldiğinde Y çizgisine dair bilgiler veriliyor. Tarih olarak ise ay olarak bölünmüş. Haber başlıklarında Türkiye’de en çok aranıyor ibaresi kesinlikle yanlış buna katılıyorum. Ancak “Tecavüz Pornosu” gibi terimler son zamanlarda artmış. Tecavüz teriminin yanında “porno, izle, zorla” gibi terimler arıyor millet. Burada sadece gaza gelmiş haberciliği eleştirmene katılabiliyorum. Yoksa halkımızın tecavüz ile ilgili neler aradığını ortaya koyan başarılı bir grafik. Özellikle şehir bazında bakarsak bir fikir veriyor halk hakkında. Ayrıca yüzde olarak yükselen aramalar var belirttiğin sayfada “tecavüz porno izle” gibi terimler “Büyük Artış” olarak yüz üzerinden binler ile ifade edilmiş.
Hadi yav, neymiş peki bu Y ekseni? Birimi nedir?
Soru işaretine tıkladım ve beni şöyle bir sayfaya yönlendirdi, gayet açıklayıcı oldu bence. https://support.google.com/trends/answer/4355164?hl=tr&rd=1
Hem sen grafiğin doğruluğunu mu tartışıyorsun onu anlamadım pek.
Yani, birimi neymiş bu Y ekseninin? :) Adet mi? Milyon mu? Sucuk mu? Metre mi?
Sayılar, grafikteki en yüksek noktaya kıyasla, aramaya gösterilen ilgiyi temsil eder. Belirli bir bölgedeki ve zaman aralığındaki aramaların en çoğu %10’la “pizza” için yapıldıysa, bunu 100 olarak değerlendiririz. Bu, mutlak arama hacmini göstermez.
Peki, tek bir grafiğe bakarak “Türk insanı en çok bunu aratıyor” demek mümkün mü?
Dediğim gibi size sadece o konuda katılıyorum sayın Sungur. Habercilik yanlış, veriler doğru.
Beyler inanmayacaksınız ama birkaç farklı kelimeyi araştırdıktan sonra erkek olmama rağmen korktum. Eğer terim kısmına porno terimleri yazarsanız batı koyulaşmaya başlıyor. Ama eğer “zorla” yazarsanız bu sefer doğu kopkoyu oluyor ve zorla kelimesinin yanına öyle şeyler geliyor ki aklınız durur. Daha sonra farkettiğim şey ise son zamanlarda bırakın tecavüzü ensest ilişkinin bile 2013’den sonra arama konusunda rekor üstüne rekor kırdığı. Bizim inançlı Türkiye’miz bu mudur? Aile değerlerine saygı gösteren Türkiye bu mudur? Kültürüne sahip çıkan ülke bu mudur? Günlerdir olduğuna inanmak istemediğimiz olaylar buz dağının görünen kısmı. Altında daha öyle pislikler barındırıyor ki..
Güzel. Geek adam veriye hakim olacak. Kurcalamaya devam dostum. Gerçi Walter Bishop abimizin de dediği gibi, kaşifleri keşifleri öldürür.
Güzel yazı.
Selam, bir kaç yıl önce Google aramalarını analiz eden bir blog tutmaya başlamıştım, benim de amacım böyle anormallikleri gösterebilmekti. Ancak Google’ın verdiği il bazındaki konum bilgilerinin çok doğru olmadığını görünce bıraktım.
Çevre illerin aramaları birbirlerine karışabiliyor, bunun sebebi de herhalde telekomun altyapısı. İl bazında bir çıkarım yapacaksan bunu gözönünde bulundurmanı tavsye ederim.
Kesinlikle haklısın. Ben Kastamonuda öğrenciyim ve altyapım Ankara gözüküyor.
Monica Bellucci’nin meşhur bi tecavüz sahnesi var..Hangi filmdi hatırlamıyorum. Hatta o kadar duyarlıymış ki sahneyi sadece kocasıyla çekebilmiş falan falan.. 5-10 dakika boyunca devam eden o tecavüz sahnesinin olduğu film sanat filmi diye ödüle doymadı. Yani bu sadece doğuda kaynaklı birşey değil. Bana ”komploculuk yapma” diyebilirsiniz ama asıl olay batıda patlıyor. Doğunun ön planı çıkmasındaki etken ise bastırılmış dürtüler. Batıda -özellikle Amerikayı da dahil edersek- bekareti kaybetme yaşı düşük. Yani adamlar o bilinçaltarındaki olayı rahatlıkla tecrübe ediyor, bunun verdiği artık rahatlık mı dersiniz ne dersiniz o adamları dizginliyor. Doğuda ise batıdan göree göre bilinç altı oluyor striptiz club. ”Her kadını elde edersin, her kadın seni arzular” mantığıyla başlıyor bu. O tez işe yaramadığında da sorun kadından kaynaklıdır deyip iş tecavüze dönüşüyor. Batıdan çıkma ve bu tarz konuları işleyen filmlere dikkat edin. Kadın tecavüze uğrar iç sesinden kendi kendine ”aslında hoşuma gitmişti” falan der. Kalkıp da ”bunlar batının oyunu” falan dediğimi sanmayın. Ama insanoğlu bu boka hep birlikte battı. Batının doğu kadar batmamasındaki sebep ise onların cinsellik anlamında zaten çoktan batmış olduğu. Bir tarafta eski eşinin yeni kocasıyla tanışma yemeğine gidip yatak tecrübelerinden bahseden adamlar diğer tarafta annelerinin, bacılarının diz kapaklarını gördüklerinde tahrik olan adamlar.. El ele batıyoruz bu boka. Ama sizin düşünceniz nedir bilemem (ki şu durumdada umrumda değil) din faktörü bu boka batma olayını fişekliyor. Daha uzun uzun da yazmak isterim ama ne anlatsak bir anlamda boşa. Burası çizgiromanlar-süperkahramanlar ağırlıklı bir site o zaman kapanışı Owlman’den bir alıntı ile yapayım; insanlık evrim zincirinin en zayıf halkasıdır, yaptığımız tercihler seçtiğimiz yollar ne olursa olsun, doğru olana ulaşamayacağız. Ve ne yaparsak yapalım; sonuç olarak hiçbirşeyin önemi yok. yada buna yakın birşeydi :)
Takip ettiğim kadarıyla o haber böyle çıktı: https://twitter.com/daghanirak/status/567005392044306432
Sabahtan beri insanlara (hemde bilişimci insanlara) bunu anlatmaya çalışıyordum valla. Sanki Google Trends nedir, nasıl çalışır bilmiyomuş gibi (artık kafalarında ne varsa) bu haberler üzerinden ülke kritiği yapıyorlardı. Uzun uzun yazmışsın, beni yükten kurtarmışsın. Teşekkürü borç bilirim.
Tamam, memlekette en çok aranan şey tecavüz pornosu değil. Bunu okuyup ciddiye alan azdır zaten. Ama iki eğriyi üst üste koyan da datamining yapıyorum diye gezmesin. Niye pornoyla iett yi ya da haberi karşılaştırıyosun? Porno pornoyla karşılaştırılır:
http://www.google.com/trends/explore#q=tecav%C3%BCz%20porno%2C%20Vergewaltigung%20Porno%2C%20viol%20porn&cmpt=q&tz=
Onu da yapalım, buyrun. Sizin eklemenize bir satır daha ekledim.
http://www.google.com/trends/explore#q=tecav%C3%BCz%20porno%2C%20Vergewaltigung%20Porno%2C%20viol%20porn%2C%20rape%20porn&cmpt=q&tz=
Ekleme ama. Ekledin mi yine sunumu çarpıtıyosun. İngilizce evrensel küme, hintli de ingilizce arıyor pakistanlı da… O yüzden almanca fransızca koydum ki nüfustan kaynaklı sapma olmasın. Elmayla elmayı karşılaştıralım. Elmayla elma kasasını değil.
Senin paylaştığın grafik, farklı dillerde tecavüz pornolarını karşılaştırıyor. “Türkler Avrupa’da en çok tecavüz arayan millet” gibi bir çıkarım yapmak ise hedef, doğru bir kıyaslama. Gel gelelim, okuduğunu anlamak da önemli, İETT ile tecavüzü, bu tarz kıyaslamaların tek başına ne kadar anlamsız olduğunu göstermek için kullandım.
Can Türkiye’de illere göre arama dağılımı da eksik bir grafik değil mi? Sonuçta Türkiye’de 100 kişi tecavüz aramış ve bunlardan 7 kişisi Düzce’de oturuyor olabilir.
“matematiksel veri tehlikelidir” derken demek istediğim de bu zaten abi, doğru düşünüyorsun. toplam 100 kişi aratıyor ve 7’si düzce’de yaşıyor olabilir. yine de elimizdeki dataya göre en çok ‘tecavüz’ aratan şehir düzce. “matematiksel umut” diye bir şey var, tek bir çıkarım ile bütün resmi
yakalama umududur. tek bir algoritma, tek bir teorem, tek bir çıkarım
üzerinden bütün sorunu çözmek mümkün değildir.
“Size Göstermedikleri Gerçek, Tehlikeli Grafik” başlığı altında çeşitli tehlikelerden bahsetmişsiniz. Yazının geneline bir kuşkuculuk ve verileri sorgulama hevesi hakimken bu başlık altındaki “tecavüz” kelimesini aratan kişilerin kadınlara tecavüz etmek isteyen erkekler olduğu varsayımının izleri var. Bu varsayıma nereden ulaştınız? Grafikteki Y ekseninin birimini bilemeyeceğimiz gibi o kelimeyi aratan kişilerin kim olduğunu ve ne amaçla arattıklarını bilemeyeceğimiz de doğru değil midir?
Makul şüphe dedikleri bu olsa gerek. Evet ben google a “tecavüz pornosu”, “tecavüz izle”, “tecavüz fantazi” yazıyorum ama niyetimi benden başka kimse bilemez. Çok yerinde bir tespit. Bravo.
Sizi gidi agnostikler sizi…
:)
Konuyu ele alışı, yorumlamayı hiç hesaba katmadan sadece “yapıcı bir tartışma olmuş” demek istiyorum. Yorumları okuması bile zevkliydi. İşin içine bilim girince tartışmaların ayaklarının yere daha sağlam bastığını görmek güzel. Yeri gelmişken hatırlatmayı borç bilirim; Hayatta en hakiki mürşit ilimdir. – Mustafa Kemal Atatürk
ah be sevgili yazar… bu anlattığın, seninki gibi uzmanlık isteyen bir konu da yapılanlar… ben basınımızın bundan çok daha başarılı çarpıtmalarını biliyorum… bizzat haberin içeriğinde haberin başlığını yalanlıyorlar… dediğin gibi hepsi bir tık uğruna… artık çoğu kere bu numarayı yemiyorum ama, eğlenmek için yine de tıkladığım oluyor bazen… o tıktan kazandığı parayı da helal ediyorum… güldürmenin de bi ücreti olsun değil mi…
sitenin şanına yakışır güzel, emek harcanmış bir yazı.söz konusu internet medyası olunca iş kopyala yapıştırdan, saçma habere link vermekten ibaret olduğu için, bir deli kuyuya taş atınca herkes peşinden gidiyor malesef. küçük bir kitleye hitap eden bu siteden bu tarz ciddiyette haberler yazdığınızda, belki kendiniz bile emeğinizin boşa gideceğini düşünüyorsunuz ama inanın öyle değil. çok kişi tarafından okunmasa bile, doğru bilgiye ulaşmak isteyen insanlar için arama motorları vasıtasıyla bu yazıya ulaşabilme imkanı tanıyorsunuz; ki bu çok önemli.