Bilinç Akışının Artıları ve Eksileri Nelerdir?
Aslında burada çok net bir eksi olduğunu söyleyemem. Çünkü bu teknikteki tek problem, zorluğu sebebiyle herkese hitap etmiyor oluşudur. Onun dışında sayacağım bütün şeyler neden bu kadar karmaşık, anlaması zor ama bir o kadar da çözümlemesi inanılmaz haz veren bir teknik olduğuna büyük bir örnek.
Öncelikle bilinç akışı tekniği, kitabı okuduğunuz anlatıcının iç dünyasında çıktığınız bir yolculuk anlamına geliyor. Yani Ayşe’nin sabah uyanırken duyduğu bir ses ile başlayan bölüm, yüzyıllar önceki bir savaşın ortaya çıkmasındaki sebeple son bulabilir. Tabii bu sırada sizin de bilinciniz durmadığı için okuduğunuz her bir satır ile aynı anda siz de kendi zihninizde bir yolculuğa çıkıyorsunuz ve ikili bir seyahat fırsatına erişiyorsunuz.
Bilinçli bir varlığın iç dünyası, mantıksal bir düzlemde ilerlemez ve bu yüzden de yalnızca çağrışımlarla tetiklenen içsel diyaloglar şeklinde somutluk kazanır. Bu somutluk da anlatıcı sayesinde film şeridine dönüşür ve bir sinemada oturup izliyormuşsunuz hissiyatını yaşatır.
Bilinç Akışına En Mükemmel Örnekler
Muhtemelen bu teknikteki kitapların, çok fazla okuyanı olmadığı için ayağa düşmemiş kitaplar olduğunu söylersem pek itiraz etmezsiniz diye düşünüyorum. Çünkü herkesin rahatlıkla anlayamayacağı, adapte olamayacağı bir tür bu. Birçok usta edebiyat eleştirmeni bile şu ana dek çıkmış örneklerini çözümlemeye çalışırken soğuk terler döküyor.
İngiliz edebiyatında bu tekniğin en bilindik örneklerini Virginia Woolf, James Joyce ve William Faulkner vermiştir. Woolf’un Mrs. Dalloway‘i, tamı tamına yirmi dört saati anlatan uzun ve aralıksız okunması gereken bir eser. Joyce’un Ulysses‘i ise hala okuması en zor kitaplar arasında. Faulkner’ın Ses ve Öfke‘si de aynı şekilde herkesin yutamayacağı kocaman lokmalardan biri.
Dünya edebiyatında Fyodor Dostoyevski’nin Yeraltından Notlar‘ı, Marcel Proust’un Kayıp Zamanın İzinde‘si, J.D. Salinger’ın Çavdar Tarlasında Çocuklar‘ı gibi örneklerinin yanı sıra Türk edebiyatında da bu teknikle yazılan eserlerin birçok örneği mevcut. Oğuz Atay’ın o, noktası gelmek bilmeyen uzun bir cümlenin sayfalarca sürdüğü romanı Tutunamayanlar‘ı ya da Yusuf Atılgan’ın Anayurt Oteli gibi eserler de, bilinç akışı tekniğinin en bilindik örneklerindendir.
