Aslında bu tip bir yazıyı anlaşma ilk defa imzalandığında siteye geçmeyi düşünüyorduk. Fakat o zaman, dürüst olalım, bizim de tam anlamıyla çözemediğimiz bazı detayları vardı meselenin. O zaman bildiklerimizi az çok yazmıştık, ama daha kapsamlı bir analiz için biraz da ya Sony, ya da Marvel cephesinden birilerinin konuyla ilintili bir beyanat vermesini bekleyelim dedik. O beyan, bugün Kevin Feige’nin The Hollywood Reporter’a verdiği röportajda geldi. O yüzden de buyurun, çoğu zaman sizin de, bizim de kafamızı karıştıran meselenin detayları ve anahatları.
Yeni anlaşmaya geçmeden önce, öncekilerine bir değinmemiz gerek. Sorulması gereken soru şu: Film hakları Sony’ye nasıl geldi? Bunun cevabı Marvel’ın 80’li ve 90’lı yıllarda yakasını bırakmayan finanssal problemlerde gizli. Marvel o dönem en popüler karakteri olan Spider-Man’in film haklarını sağa sola pazarlamaya başlıyor. Arada bugün adını hiç duymadığınız Cannon, Carolco gibi saçma sapan firmalar da var. Marvel bu hakları öylesine hunharca dağıtıyor ki, en sonunda 1995’te ortaya dört stüdyonun Spider-Man üzerinde hak iddia ettiği bir tablo çıkıyor: MGM, Paramount, Warner Bros ve Columbia.
Bu tabloya istinaden takriben dört senelik acayip karmaşık bir hukuki kavga çıkıyor ortaya. Bu esnada Blade vizyona girip, Marvel filmlerinin de gişede sağlam işler yapabildiğini kanıtlayınca da mesele kızışıyor. En nihayetinde 1999 senesinde davayı Columbia kazanıyor. Bundan tam on sene önce, 1989’da yaklaşık 3.4 milyar dolara Sony tarafından satın alınmış olan Columbia. Bir sene sonra X-Men filmi de gişede turnayı gözünden vurunca, çalışmalar iyice hız kazanıyor ve böylelikle ortaya Sam Raimi’nin 2002’de başlayan Spider-Man üçlemesi çıkıyor.
Bu anlaşmanın detayları tam olarak bilinmiyor, fakat Marvel Studios’un başkanı Kevin Feige’nin Digital Spy’a vakti zamanında verdiği röportajda kullandığı şöyle bir ifade var: “O firmalarla olan kontratlar öyle şekilde ki, onlar filmleri yapmaya devam ettikçe, filmleri yapmaya devam edebilirler”. Feige reis biraz burada hoş bir anlatım tekniği kullanmış, fakat söylemeye çalıştığı şey şu: Marvel’ın vakti zamanında karakterlerinin film haklarını sattığı tüm stüdyolar X sene içerisinde o lisansı kullanarak bir film ürettikleri müddetçe hakları ellerinde tutuyorlar.
Bu X senenin ne kadar olduğu bilinmiyor. The Amazing Spider-Man filmi ilk çıktığında, bu kadar aceleye gelmesinin sebebinin o sürenin dolmak üzere olduğu söylenmişti. Aynısı bu sene çıkacak olan Fantastic Four filmi için söyleniyor. İki serinin de bir önceki filmleri 2007 senesinde çıktığı için, kaide Sony için beş, Fox için sekiz sene olarak belirlenmiş olabilir. Bunu net olarak bilemiyoruz, zira bu kontratın detayları hiçbir zaman kamuya tam olarak açıklanmadı.
Fakat bildiğimiz bazı şeyler var. Örneğin, Marvel bu markaların sadece film haklarını satmış vaziyette. Yani TV hakları hâlâ kendilerinde duruyor. Bu yüzden Disney XD’de çok rahatlıkla Wolverine & The X-Men gibi, Ultimate Spider-Man gibi seriler görebiliyoruz ve bu seriler hem Marvel evreninin diğer karakterleriyle, hem de diğer Marvel çizgi filmleriyle etkileşime geçebiliyorlar. Bildiğimiz bir diğer şey de, bazı karakterlerin ortada dönüyor olduğu. Örneğin Quicksilver ve Scarlet Witch, mutant olmalarından dolayı X-Men serisinde kabul ediliyorlar. Fakat çizgi romanlarda X-Men’den çok Avengers’a yakın olduklarından dolayı aynı zamanda hukuki olarak da bir Avengers karakteri kabulleri de var.
Buraları hallettiysek, Marvel’ın Sony ile yaptığı yeni kontrata gelelim. Kritik soru şu: Filmlerin hakları Marvel’a mı döndü? Kritik cevap da şu: Hayır. Spider-Man filmlerinin hakları tümüyle Sony’de hâlâ. Şu an sadece Sony’nin yaptığı şey, filmi üretmesi için Marvel ile bir prodüksiyon stüdyosu olarak anlaşmak. Kreatif kontrol söz konusu olduğu zaman, prodüksiyon görevlerini üstlenecek olan stüdyo Marvel, fakat her şeye son onayı verecek olan stüdyo da Sony.
Bu genelde pek çok prodüksiyon şirketinin de çalışma biçimidir zaten. Örneğin Star Trek filmlerini, J.J. Abrams’ın film stüdyosu Bad Robot üretiyor. Fakat film haklarına sahip olan marka, Paramount ve dağıtımı da onlar üstleniyorlar. Parayı da onlar çıkardığı için, düdüğü de onlar öttürüyorlar. Sony ve Marvel arasında da böyle bir anlaşma var solo Spider-Man filmleri için. Bu filmlerin prodüksiyon görevini Marvel Başkanı Kevin Feige ile birlikte, bu anlaşmanın gerçekleşmesinde büyük pay sahibi olan fakat hack sızıntıları sonrası Sony’den ayrılan Amy Pascal yürütecek. Dananın kuyruğunun koptuğu noktalarda ise makası Sony tutuyor olacak.
Marvel solo Spider-Man filmlerinin prodüksiyonu için cebinden zırnık kuruş çıkartmayacağı gibi, gişeden herhangi bir gelir de elde etmeyecek. Orada finanssal olarak gireni ve çıkanıyla tek muhattap Sony. Bunun karşılığında da Marvel hiçbir ücret ödemeden Spider-Man’i kendi filmlerine dahil edebiliyor. O sırada Sony’nin ne kreatif, ne de finanssal olarak hiçbir hakkı yok. Yani Marvel isterse Captain America: Civil War’da Spider-Man’i Hulk ile seviştirebilir. Bunun önünde hukuki olarak bir engel yok. Ama yine de elbette Sony’ye bir iyi niyet göstergesi olarak danışacaklardır, zira o filmlerde Sony’nin solo Spidey filmlerine halel getirecek bir şeyler olursa, Sony anlaşmayı iptal edebilir. Bu da Marvel için hayırlı olmaz takdir edersiniz ki.
Onun haricinde bazı ince detaylar da var. Anladığım kadarıyla Spider-Man filminde oynayacak oyuncular, Sony’nin de onayından geçiyorlar. Yani Marvel ileride Spider-Man’e koymak isteyeceği, ama atıyorum, ilk defa Captain Marvel’da cast edeceği bir aktörü önce Sony’ye danışmak durumunda. Hakeza kendi karakterlerinden birini oraya yerleştirmeden de önce. Yani Marvel “Ben Hawkeye’ı Spider-Man’e koyacağım” derse, önce Sony bir “he” demek zorunda.
Genel hatlarıyla mesele az çok bu sevgili geekler. Çok soruyordunuz, yanıtladık. Artık eşe dosta paylaşır mısınız, bir köşeye bookmark’lar mısınız bilemiyoruz. (Oha sübliminal yönlendirme!)
