Scrabble, bugün çoğu insanın aşina olduğu ve dünya çapında oldukça popülerleşmiş masa oyunlarından biri. Üstelik oynanışı gerçekten çok basit olan ama bu basitliğe rağmen keyifli bir şekilde oynanabilen bir oyun. En basit tanımıyla oyundaki taşlar olan harflerle anlamlı kelimeler oluşturduğunuz bir masa oyunu Scrabble. Peki bu oyun kimin aklına nereden geldi? Nasıl ortaya çıktı ve nasıl oldu da böyle dünya çapında popüler bir oyun oldu? İşte bu soruların cevabı, oyunun kendisinden daha çok ilginizi çekebilir.
Scrabble Nasıl Ortaya Çıktı?
Scrabble, Amerika kökenli bir oyun ve çıkışı da oldukça ilginç bir şekilde gerçekleşiyor. 1929 yılında, America’s Great Depression olarak adlandırılan ve Amerika tarihinin en büyük ekonomik krizlerinden biri olan bu döneme kadar uzanıyor oyunumuzun öyküsü. Amerika’da işsizliğin yüzde yirmi beşlere yükseldiği ve çok büyük ekonomik kayıpların verildiği bu dönemde, 1933 yılında bir şey oldu. Birçok kişi gibi bu krizden etkilenen ve işsiz kalan bir mimar, Alfred Mosher Butts, bir oyun icat etti.
Butts, döneminin popüler oyunları analiz etti ve onları üç kategoriye ayırdı; sayı oyunları, hamle oyunları ve kelime oyunları. Oyunları analiz eden Butts ayrıca şunu fark etti: Kelime oyunları, kart oyunları kadar popüler değildi. Çünkü skor sistemleri yoktu. Butts, bu notları bir araya getirerek biraz şans ve beceriyle harmanlanmış ilk skor tabanlı kelime oyununu ortaya çıkardı.
Efsane odur ki Butts, harf dağılımına dair hesaplamalar yapmak için bir The New York Times gazetesini eline alır ve ön sayfasındaki kelimelerle çalışmaya, denemeler yapmaya başlar. Sadece bir gazete sayfasından seçtiği kelimelerle, dilin kendi içindeki bütünlüğü sayesinde oyunun temelleri atılır ve kuşaklar boyunca milyonlarca kez oynanabilecek bir oyun keşfeder. İlk adı Lexiko olan oyun, sonradan Criss Cross Words olarak değişir. Basit ama keyifli oynanışıyla dikkatleri üzerine çeken oyun, çok geçmeden dönemin oyun yayıncısı şirketlerinin ilgisini çekmeyi başarır ve Butts’ın kapısını, oyun-sever bir girişimci çalar: Bir boardgame oyun tasarımcısı olan James Brunot. İşte o zaman; bir gazete sayfasından yola çıkarak tasarlanan konsept, ticari bir markaya dönüşür. Bu ikili, birlikte, oyunun kurallarını ve tasarımını belirler ve tabii ki en önemli şeyi yani isimlerini ortaya çıkarırlar: Scrabble. İngilizce’de toplamak, bir arada tutmak gibi anlamları olan bu kelime, bir zaman sonra markalaşır ve Scrabble adıyla tescillenir. Ancak tabii ki her şey beklendiği gibi gitmez.
Scrabble’ın dağıtımından sonraki dört yıl, bizim ikili için pek iyi geçmez ve bu dört yılda yalnızca iki binden biraz fazla oyun seti satarak 450 dolar gibi küçük bir gelir elde ederler. Yine de bu ticari başarısızlığa rağmen, oyun yavaş ama istikrarlı bir şekilde bu bir avuç oyuncu sayesinde popülarite kazanır. 1950 yılına geldiğimizde ise Amerika’nın ünlü market zincirlerinden biri olan MACY’S‘in müdürü, bir tatili sırasında bu oyunu bir şekilde keşfeder ve kendi mağazalarında satılmak üzere bir sürü Scrabble seti sipariş eder. Bu sayede bir yıl gibi bir sürede, mağazalarda mutlaka bulunması gereken ve çok satan bir oyun hâline gelir.
Derken Scrabble, Amerika ve Kanada’da tanıtımı ve satışı yapılmak üzere bilinen oyun yayıncısı şirketlerinden biri olan Selchow & Righter tarafından lisanslanır. Lisanslanmakla da kalmaz, birkaç yıl sonra Scrabble markası bu şirket tarafından satın alınır. Oyunun popülerliği ve satış rakamları birçok şirketin dikkatini çekmiş olmalı ki Selchow & Righter şirketi, dönemin bir başka ünlü şirketi olan COLECO tarafından satın alınır. 1980’lerin sonlarına geldiğimizde ise bu şirket de bir başka şirket tarafından satın alınır ve bu sefer en büyük balık, diğer balığı yer: Hasbro. Dev bir oyun endüstrisi şirketi olan Hasbro’nun bu şirketi ve tabii ki Scrabble oyununun da tüm haklarını satın almasıyla Scrabble, önce tüm Amerika’ya, sonra da tüm dünyaya yayılır. Günümüzde ise Amerika için klasik boardgame oyunlarından biri olarak nitelendirilir ve yapılan araştırmalara göre Amerika’da her beş evden üçünde Scrabble bulunmaktadır. Ayrıca Amerika’da her yıl Ulusal Scrabble Şampiyonası düzenlenmekte, yüzlerce kişinin katıldığı günlerce süren Scrabble turnuvaları yapılmaktadır.
Scrabble Nasıl Oynanır?
Scrabble, 15×15 karelerden oluşan bir tahta üzerinde iki veya dört kişi ile oynanır ve oyundaki taşlarla yani harflerle anlamlı kelimeler oluşturmak üzerine kuruludur. Kelimenizi ilk olarak tahtanın tam ortasında yer alan kareden geçirmenizle başlar ve sıradaki oyuncu, oluşturacağı kelimeyi tahta üzerindeki en az bir kelime ile birleşecek şekilde dizmelidir. Her taş bir kareyi doldurur ve oyuncular rastgele çekilmiş yedi taş ile başlar. Toplamda yüz adet aş vardır -İngilizce versiyonunda- ve bu taşların iki tanesi joker taşıdır. Joker taşlarının puan değeri yoktur ve istenilen bir harf yerine kullanılabilir. Diğer doksan sekiz taş, birden başlayarak ona kadar puanlandırılmıştır.
Puan artışı, sık kullanılan harf ile orantılıdır. Örneğin A ve E harfi bir puan iken Q ve Z harfleri on puandır. Tahta üzerinde puan artışı kazanabileceğiniz bazı kareler de mevcuttur; kare üzerindeki harfin puanını ikiye katlayan “Double Letter”, kare üzerinden geçen kelimenin puanını ikiye katlayan “Double Word”, kare üzerindeki harfin puanını üçe katlayan “Triple Letter” ve kare üzerinden geçen kelimenin puanını üçe katlayan “Triple Word”. Oyundaki tek kural, oluşturduğunuz kelimenin anlamlı olması ve tahta üzerindeki en az bir kelime ile birleşmesi gerektiğidir. Kelimeler genel geçer bir sözlükten olabileceği gibi Scrabble özel sözlüğü de kullanılabilir.
Gördüğünüz gibi Scrabble’ın oynanışı oldukça basit. Farklı dillerde farklı versiyonları bulunan Scrabble’ın, orijinal Türkçe versiyonu da mevcut. Ben Scrabble oyununun orijinal versiyonunu birkaç yıldır çok severek oynuyorum ve bu kadar basit bir oyunun, bu denli keyif vermesi de çok hoşuma gidiyor. Ayrıca bu harika tasarlanmış fikri de takdir etmeden geçemiyorum. Gerçekten yıllar geçse de birçok insan tarafından oynanabilecek türden bir oyun. Siz Scrabble ile ilgili neler düşünüyorsunuz?
