MÜSTESNA SÖZLÜK’ten Henüz Sözlüklerde Yer Almayan 6 MÜSTESNA Kelime

Normal zamanda zerrece umurunuzda olmayan ve bazen, herhangi bir insanın da neden umurunda olabileceğini anlayamadığınız bazı yer isimleri, yeterince sorgularsanız, canınızı çok sıkabilirler. Hodullu ne demek acaba gibi dünyanın en normal meraklanmasından başlayıp, “bir insan yaşadığı yere neden ‘estağfirullah’ der” diye sonuçlandırabileceğiniz bir süreçtir bu. Bazıları kendi içinde mantıklı gelir fakat ‘Körler ülkesi’ni bir türlü kabul edemezsiniz. Dünyanın ucunda Eyjafjallajökul diye bir yer vardır, canınız sıkılır, muhtemelen orada yaşayan insanların bir kısmının da canı sıkılmıştır. Hangi hayat görüşü, insanları, küçük bir göle 45 harften oluşan bir isim vermeye itmiştir diye merak edersiniz. Toponimi, bu tarz can sıkıntılarını dindirmek için, çivi çiviyi söker niyetiyle imdadınıza yetişebilir. Yer isimlerinin, onların kökenlerinin, anlamlarının ve kullanımlarının bilimsel bir araştırmasını yapar ve belki böylece siz de –sayfalar süren etimolojik açıklamaları atlattıktan sonra– biraz akıl sağlığına kavuşabilirsiniz.

Biz sitece pek çok şeyi, kendimize engel olamadan çok seviyoruz. Yani, sitenin adı Geekyapar, ne yapalım şimdi? Ama hepsinden daha çok sevdiğimiz bir şey olacaksa, seçenekleri Douglas Adams’ta düğümlemekten başka şansımız kalmaz sanırım. Ortamlarda DNA kısaltmasıyla bilinen Adams ile en az kendisi kadar ilginç bir insan olan çocukluk arkadaşı John Lloyd, bu can sıkıcı ve aslına bakarsanız oldukça garip olan isimlendirmeleri, asla sıkıcı olmayan bir şekilde nasıl açıklarız diye sormuşlar. Sonrasında da ortaya Müstesna Sözlük gibi eğlenceli bir iş çıkmış.

İlk baskının ön sözünde, dünyada tek işlevleri yer isimlerinde hiçbir işe yaramadan avarelik etmek olan yüzlerce başıboş kelimeyi, gündelik konuşmalarda kullanmaya ve topluma daha olumlu bir katkı sunmaya müsait hâle getirmek istediklerini söylüyorlar. Onlar kelimelerini Birleşik Krallık’taki gerçek yerleşim isimlerinden almışlar fakat şöyle bir düşününce, dünyanın hemen hiçbir yeri, en azından bu yüzyılda, birbirinden çok farklı durumda değil. İsimler için ürettikleri açıklamaları ise hayatta hepimizin yaşadığı ama anlatmak için bir kelimenin mevut olmadığı deneyim, durum, kişi veya nesneyi içerecek şekilde belirlemişler. Bunlardan birkaç tanesini, sizlerle paylaşmak istedim.

Albuquerque

İsim. Kendi imzanızla kesinlikle ilgisi olmayan ancak resmi bir evrağı imzalamanız istendiğinde, ne kadar dikkatli ya da konsantre olursanız olun kalemin sizin kontrolünüz dışında karaladığı eciş bücüş çizgiler.

Clabby

Sıfat. Bir usta yahut temizlikçi tarafından daha fazla iş yapmaktan kaçınmak için başlatılan sohbet. Açılış cümlesi genellikle azami kafa karışıklığına neden olacak ve böylece mümkün olan en uzun clabby sohbeti temin edecek biçimde özenle tasarlanmıştır.

Great Wakering

Sıfat-Fiil. Acilen tuvalete gitmeniz gerektiği ama yanınıza hangi dergiyi veya kitabı alacağınıza bir türlü karar veremediğiniz anda kapıldığınız panik.

Moffat

İsim. Paltonuzun, otobüste yanınıza oturan insanın altında kalması için tasarlanmış kısmı.

Pimlico

İsim. Ivır zıvır olarak elinize ne geçerse içine attığınız çekmecede yapılan bir bahar temizliği sırasında ya da sadece bir selobant ararken denk geldiğiniz, tuhaf şekilli ve ilginç plastik ya da metalden, ne idiğü belirsiz bir parça.

Scostrop

Fiil. Açacak veya makas bulmak için odanın ya da odaların içinde dolanıp dururken, bunun bir şekilde yardımı olacağı umuduyla ellerinizle belli belirsiz açma yahut kesme hareketleri yapma eylemi.

Adams ve Lloyd’un, Türkçe çevirisi de bir o kadar muazzam olan bu minik sözlüğünde hemen her duruma uygun, bunlar gibi bir sürü madde başı bulunuyor. Ben aralarından şu girişte bahsettiğim can sıkma olaylarına en uygun, istisnasız hepimizin günlük olarak bir kere karşılaştığı meselelerle ilgili olanlarından birkaç tanesini seçtim. Eğer yeterince aranırsanız, normal zamanda kendi hâlinde takılan tüm yer isimlerini sizin için katlanılmaz bir hâle getirebilecek sorgulamalara girişebilecekseniz, bu önermenin tersi de geçerli olmalıdır. Müstesna Sözlük, tam olarak bunu yapıyor. Bu yüzden gerisini merak edenler için kitabı da şiddetle tavsiye etmeden geçemedim.

Sizlerin karşılaştığı fakat tek bir kelimeyle anlatamadığı aşırı can sıkıcı durumlar neler? Yazın, onlar için de beraber bir şeyler düşünelim.