Fela Kuti adını hiç duydunuz mu? Peki Afrobeat müzik türünü duymuş olabilir misiniz bir ihtimal? Cevaplarınız “hayır” ise, çok seviniriz, buyurun gelin anlatalım. Ortada anlatmaya çok değer bir hikaye var çünkü. Nijerya’dan yayılıp Altın Kıta’nın atar damarlarında akmaya başlayan, çok enteresan bir ritm. Büyüleyici bir melodi. İnanılması güç bir adam. Doğumundan, ölümüne kadar.
Sülalesi Mitolojik!
Fela Kuti için acayiplik aileden başlıyor. Nijerya’nın geleneksel aristokratlarından olan annesi Funmilayo Ransome-Kuti, Afrikalı kadın hakları için verdiği mücadeleler yüzünden “Afrika’nın Annesi” olarak anılıyor. Babası Israel Oludotun Ransome-Kuti Nijerya Öğretmeler Sendikası’nın ilk başkanı, Nijerya eğitim alanının en önemli figürlerinden biri. Kardeşleri Beko ve Olikoye ülkenin sayılı doktorlarından. Yetmezmiş gibi, kuzeni Wole Soyinka da Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanan ilk Afrikalı!
Doktorluğun Direğinden Dönüyor!
Fela da kardeşleri gibi doktor olmak için yollanıyor Londra’ya. Onun yerine Trinity College of Music’e gidiyor. Londra’da bir süre çaldıktan sonra, memlekete dönüyor. Dört sene sonra Gana’ya, altı sene sonra Amerika’ya gidiyor. Gana’dan aldığı yeni müzik ilhamları, Amerika’daki Black Power hareketinin siyasi ilhamlarıyla birleşiyor. Fela müziğinin adını Gana’da koyuyor: Afrobeat. Ve lakin, Amerika’da illegal oldukları anlaşılınca, Fela ve grubu çabucak bir albüm kaydettikten sonra anavatana dönüyorlar.
Cebinde Tüm Afrika!
Fela bu noktada Afrobeat müziğini ve yaptıklarını Afrika gururu etrafında şekillendirmeye başlıyor. İsmindeki “Ransome” kısmını köle adı olduğu için kaldırıyor. Empire Hotel’de bir gece kulübü kuruyor, adına da “Afrika Tapınağı” diyor, içeride de Nijerya’nın ata inanışı Yoruba törenleri düzenliyor. Şarkılarını kabile ayrımlarının üstünden geçerek tüm Afrika duysun diye Pidgin İngilizce’siyle söyüyor. Adını da değiştiriyor Fela Kuti bu esnada, Anikulapo diyor kendisine. “Ölümü cebinde taşıyan” anlamında.
Karşısında Yoz Devlet
https://www.youtube.com/watch?v=Qj5x6pbJMyU
Kuti’nin müziği popülaritesini arttırırken, 1977’de piyasaya Zombie çıkıyor. İki şarkı, yirmi beş dakika. Nijeryalı askerlerin emirler karşısında zombi gibi hareket ettiğini söylüyor Fela. Halk bağrına basıyor şarkıyı. Hükümetin tepkisi sert oluyor. Otoritesi sanatla sarsılmış her hükümet gibi, tepkilerini şiddetle veriyorlar. Fela’nın komününü basıp, yakıp yıkıyorlar. Fela’yı hastanelik edene kadar dövüyor, ekipmanları yok ediyorlar. Ama bunların hiçbiri önemli olmuyor, çünkü o saldırıda Fela’nın annesi yaşamını yitiriyor. Afrika’nın Annesi’ni camdan aşağı atıyorlar. Fela’nın tepkisi, annesinin tabutunu General Obasanjo’nun evine yollamak ve bir şarkı yazmak oluyor: Devletin Başına Bir Tabut…
Asla Geri Basmak Yok
Fela Kuti, ömrü hayatı boyunca politikadan asla yılmıyor, vazgeçmiyor. Yozlaşmış ve müşteki devletlerin hüküm sürdüğü coğrafyalarda sanatçıların kaderidir zaten politikacılık. Kuti bu kaderi isyanla çekiyor. İki yüz kez tutuklanıyor. En uzunu üst üste yirmi ay olmak üzre defalarca hapse atılıyor. Sayısız kere devlet eliyle gasp ediliyor. Afro yaşam tarzını, Afrika kültürünü yüceltmeyi Avrupa emperyalizmine karşı olan mücadelenin en önemli parçası olarak görüyor -ki buna poligami de dahil. Ve bütün bunlar, Herald Sun’ın şu özetine çıkıp geliyor esasında ki, Fela Kuti’yi de en iyi bu laf tanımlıyor:
“Che Guevera ve Bob Marley’nin birleşip tek bir insan olduklarını düşünün… işte o zaman Fela Kuti’nin nasıl biri olduğunu kavrayacaksınız.”
Kuti, 1997 senesinde Afrika’nın lanetine, AIDS hastalığına yenik düşüp hayatını kaybediyor. Ancak bugün onun müzikleri, onun ilham verdikleri hâlâ ayakta. Siz de tanışmak isterseniz, şöyle bırakalım en güzel şarkılarından birini…
