Geçen gün bir yazı koyduk siteye. Yazı, devlet erkanının Hayvan Çiftliği ile ilgili yaptığı yorumlara istinaden yazılmıştı. Bu yorumarda erkanımız Birleşmiş Milletler’in kuruluşundan aylar önce yazılmış siyasi hiciv romanının Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’ni çok başarıyla eleştirmesini övmüş, kitabın neredeyse evrensel bir biçimde kabul edilen komünizm alegorisine değinmemişti. İşin acıklı tarafı, işin doğrusunu öğrenmek üzere kullanılacak bir Wikipedia da yoktu ortada.
Biz de hazır Orwell konuşulurken, Türkiye’nin geniş siyasi hiciv geleneğine ufak bir katkıda bulunalım istedik. Hayvan Çiftliği’nin Vikipedi makalesine Yunanistan’dan girip, içeridekileri kopyalayıp, sitemize aldık ve yayınladık. Çünkü durum başlı başına absürttü. Wikipedia’ya Türkiye’den erişmek kanun dışı idi, fakat Yunanistan’dan erişmek değildi, içeriklerini kopyalayıp başka yerde kullanmak değildi, bu içerikleri Geekyapar üzerinden yayınlamak da değildi.
İnsanlar da şunu dediler.
Hafızaları biraz tazeleyelim. Dünyanın en büyük bilgi kaynağı olan özgür ansiklopedi Wikipedia, 29 Nisan 2017 sabahı saat 08:00’de, Hürriyet.com.tr‘nin Habertürk gazetesinden aktardığı bilgilere göre “Türkiye’yi Suriye iç savaşına destek vermekle suçlayan İngilizce iki içeriğin kaldırılmaması nedeniyle” kapatıldı. Ancak içiniz rahat olsun, Wikipedia’nın İngilizce sürümünde bulunan beş milyon dört yüz seksen yedi bin üç yüz elli yedi içerikten muzır bulunmuş bu ikisinin kaldırılması durumunda ise erişim yasağının kaldırılacağı da kamu ile paylaşılmıştı o dönemde. Durum adaletli yani, görüyorsunuz.
Yukarıdaki paragrafla ilgili yanlış olan şeylerin çok kallavi bir listesi var. Yukarıdaki paragrafta ortaya çıkan durum ile ilgili söylenmesi gereken şeylerin çok kallavi bir listesi var. Ve bunların hiçbir tanesinde sıfır rakamının yeri yok. İlgisi yok. Mesele bu değil.
Mesele, bizim devletimizin dünyanın en büyük serbest bilgi kaynağını sansürlemeye çalışıp, başaramadığı zaman da yasaklaması. Mesele, bir devletin pratik olarak kontrol altına alamadığı şeyi yargılayıp paketleme eğilimi. Mesele bir devletin, etrafında oluşan retoriğe karşı tahammülsüzlük göstermekte bu kadar serbest olması. Mesele, şu an mobil uygulamalardan, Google aramalarından, içeriye gömülü kutucuklardan Wikipedia’ya giremiyor olmamızın tek sebebinin bu üç kalın sözcükle açıklanması.
Sansür. Kontrol. Tahammülsüzlük.
Bütün bunların arasında benim Wikipedia’ya başına “0” koyup girebilmem hiçbir anlam ifade etmiyor. Benim VPN kullanmam bir anlam ifade etmiyor. DNS değiştirmem bir anlam ifade etmiyor. Çünkü biz şu an bunları, bu sansür, kontrol ve tahammülsüzlük merkezi yaptığı işte iyi olmadığı için yapabiliyoruz. Wikipedia’yı, PornHub’ı, YouTube’u, Twitter’ı kapatıyorlar; ancak bunu tam ve iyi yapamıyorlar. Çok okey. Hadi dalga geçelim, gülelim eğlenelim bununla. Peki yarın öbür gün, bu zihniyetin köklerini saldığı devlette bir nesil devir teslimi yaşanınca, rejimin alttan gelen yeni neferleri internet erişimini manipüle edip kısıtlamayı düzgün yapmayı öğrendikleri zaman ne olacak? Kim gülecek o zaman?
The Great Firewall of China, mesela; komik geliyor mu size?
FCC‘nin yapmaya çalıştığı şey mesela Trump’ın Amerika’sında, eğlenceli mi?
Değil.
Bilgi edinme özgürlüğü müzakere edilebilir bir şey değildir.
Biz dijital çağın çocuklarıyız. Birkaçımız internete doğdu. Birkaçımız internet ile büyüdü. Kimisi 146’yla internete bağlandığımız günlerden geldik buralara. İnterneti devlet dahil kimsenin tam olarak anlamadığı, Turkishmusic.org’da Sezen Aksu tartışmalarının döndüğü, dijital dünyanın fena hâlde Vahşi Batı’ya benzediği günlerdi onlar. İnsanların internette maddi ve manevi güvenliğini sağlamak mümkün değildi. Anna Kournikova resmi diye tıkladığınız şeyin annenizin maaş kartını sıfırlaması gerçekten ihtimaller dahilindeydi.
Sonra devlet, her zamanki teklifiyle yaklaşıp girdi internete: Özgürlüğünüzden biraz kısarsanız, size güvenlik sağlarım. İnsanlar reddetti. İnsanlar bunun mücadelesini verdiler. Kavga ettiler yıllarca. En nihayetinde çizgiler ilerledi, iki tarafta da ödünler oldu, tavizler verildi. Ama son çizgi hep bâki kaldı.
Bilgi edinme özgürlüğü müzakere edilebilir bir şey değildir.
2001’de Wikipedia bu mantıkla kuruldu. Sloganı çok basitti. “Dünyanın En İyi Ansiklopedisi” değil. “Ansikopledi 2.0” değil. “Mahallenizin Sevecen Ansiklopedisi” değil. Özgür Ansiklopedi. Tek kelime. Free. Freie. Libre, frii, mesti, lliure, ελεύθερου, açıq.
Özgür.
Herkes girip makale yazabiliyor, düzeltebiliyor, bilgi ekleyip çıkartabiliyordu. Gönüllü insanlar ve profesyoneller ise herkesin girebildiği bu makaleleri, kaynakları ve formatları itibariyle denetliyorlardı sadece. Tek revizyonları “Citation Needed” idi çoğu zaman. Kaynak belirt. “Bilgi yanlış” ya da “Bize uymuyor” değil. Kaynak.
Kaynak ki, insanlar Wikipedia’yı kullanırlarken şüphelendikleri ya da meraklarını uyandıran bir durum ile karşı karşıya kalırlarsa ek okuma yapabilsinler. Kontrol edebilsinler. O bilgiyi sunan kaynağı kendileri de değerlendirebilsinler. Kaynak mecburiydi ki, insanlar Wikipedia’yı sorgulayabilsinler, denetleyebilsinler. Kaynak mecburiydi ki, Wikipedia’nın konu ile ilgili yanlış yaptığı bir şey varsa Wikipedia kullanıcıları bu konuda bilgi edinebilsinler.
Kaynak mecburiydi, çünkü bilgi edinme özgürlüğü müzakere edilebilir bir şey değildi. Hâlâ da değil.
Yani mesele gerçekten, gerçekten sıfır değil arkadaşlar. Uzaktan, yakından alakası bile yok.
Mesele Wikipedia sloganında, ansiklopedi’den önce yazan kelime.
