Mizah yerel bir unsur. Bu da malumun ilanı bir cümle, farkındayım. Çünkü elbette mizah yerel bir unsur. Mizah gözlemden çıkan bir durum ve insan doğası gereği sadece etrafında olup biteni gözlemleyebiliyor. Bazen pop kültür üzerine mizah türeten komedyenler oluyor elbette, ama onların bile bu pop kültürü işledikleri filtrelerini yerel kültür şekillendiriyor. Jerry Seinfeld da aynı Superman‘e bakıyor, Cem Yılmaz da aynı Superman‘e bakıyor; ama ikisi birlikte aynı şakayı yapmıyorlar.
Mizahın yerelliğini belirginleştiren bir diğer unsur da şüphesiz komedyenlerin gelişim yöntemleri. Bu noktada da verebileceğimiz en net örnek, yazımızın konusu Britanya mizahı ile Amerikan mizahı arasında bir mukayese olur herhalde. Amerika’da komedyenler kariyerlerine neredeyse istisnasız bir biçimde stand-up komedi kulüplerinde, 5 dakikalık setlerle başlarken; Britanya’daki komedyenler daha çok amatör tiyatro kumpanyaları ve öğrenci kulüplerinde alıp giderler. Bu öğrenci kulüpleri arasında da bir tanesi çok özel bir yerde durur. Cambridge Footlights.
Footlights 1883’te, Cambridge Üniversitesi’nde kuruluyor. Herhalde altını çizmemize gerek yok, Cambridge dünyanın en iyi ve prestijli okullarından biri. Yani bunlar tahsilli, seçkin ailelere mensup çocuklar ilk etapta. 1855’te kurulan Amatör Drama Kulübü’nün bir uzantısı olarak çıkıyorlar ortaya. Yerel bir şöhret elde ediyorlar. Yetmiş seksen sene kadar bu böyle devam ediyor. 1960’larda Edinburgh’nın meşhur Fringe Festivali‘nde o dönemin gençlerinin sergiledikleri şov çok tutuyor. O gençler şovlarını alıp, Beyond the Fringe adıyla turneye taşıyorlar. Önce Birleşik Krallık, sonra farklı Commonwealth ülkeleri, en sonunda da Amerika’ya kadar varıyor.
1960’larda yaşanan bu popülarite devrimi, Footlights’ı bir anda Britanya komedi üretiminin altyapısı hâline getiriyor. Ve o tarihten bugüne kadar da bu küçük kulüp, dünyayı sallayan komedyenleri sektirmeden bir bir mezun ediyor bünyesinden. İnanmıyorsanız, gelin Footlights’ın sayısız meşhur mezunundan 10’unu sayalım.
Buyurun!
Douglas Adams
Douglas Adams, listemizdeki pek çok komedyenin aksine dünyaya damgasını kamera önünde değil; arkasında vurmuş bir adam. Kendisini en iyi Otostopçunun Galaksi Rehberi kitabından tanıyoruz, ama onun da ötesinde Adams’ın özgeçmişi Doctor Who ve Dirk Gently gibi efsane işlerle dolu.
Richard Ayoade
Pek çoğunuzun The IT Crowd‘dan, Britanya mizahını daha yakından takip edenlerin ise sayısız panel şovu, komedi programı ve projesinden tanıyor olabileceği müthiş insan Richard Ayoade de Footlights’ın mezunlarından. Hatta kendisi Footlights kulübünün başkanlığını yaparak çok elit bir kulübün de üyesi olmuş durumda. Bu arada bilmek isterseniz diye not düşüyorum, bir yandan komedi yaparken bir yandan da Cambridge’de Hukuk okuyormuş Ayoade. Cambridge Hukuk. Akademik başarının tepe noktası bu herhalde.
John Cleese
Evet evet, Monty Python da bir Footlights üretimi. Az sonra bir mensubuna daha geleceğiz zaten, ama alfabetik dizdiğimizden ilk bahis Cleese’e denk geldi. E tabii iyi de oldu. John Cleese bugün dünya çapında bir komedyen. Monty Python harici yaptığı işler, kitapları, muhteşem anı ve hikayeleri…
Peter Cook
1960’larda Beyond the Fringe ile Footlights’ı ulusal üne taşıyan grubun en meşhur üyesi işte karşınızda. Peter Cook’u 1995 yılında kaybettiğimiz için yaptıkları, ettikleri diğer mezunlar kadar bu nesle taşınmadı. En azından uluslararası alanda. Britanya sınırları dahilinde herkes 60’larda yaşanan “hiciv patlaması” fenomeninin müsebbibi olarak Cook ve saz arkadaşlarını gösteriyor. Onun bayrağını da sonradan çok iyi taşıdılar elbette, bir sonraki maddemizdeki gibi mezunlar sağ olsun…
Stephen Fry
Dünyanın açık ara en entellektüel komedyeni Stephen Fry’ın Cambridge Footlights‘ın mezunu olduğunu duymak mutlaka hiçbirinizi şaşırtmayacaktır. Fry, Footlights’ın çok ses getiren 1981 revüsünün en önemli parçalarından biriydi. Altı ana üyeden oluşan o revünün Fry ile birlikte üç üyesi uluslararası bir şöhret edindiler, ödüller kazandılar, isimlerini taşa yazdılar. Diğer iki üyesi? Geleceğiz, ama önce bir Python daha çıkarmamız lazım aradan.
