- Ele geçirilen cadılar, otoritelerce mahkemeye çıkarıldığı zaman her birinin itiraf etmesi için uygulanan yöntemler fazlasıyla ağırdı. Eğer belli bir raddeye kadar suçlarınızı ve Şeytan’ın diğer hizmetkarlarının isimlerini itiraf etmezseniz, size sonsuza kadar işkence etmeye devam ederlerdi.
- Cadıların nekromansi konusunda yetenekli oldukları düşünülmekteydi. Ölüleri hayata döndürmede ya da öbür dünya ile iletişim kurmada, Şeytan’dan aldıkları yetki ve güçlerle bunları yaptıkları söylenirdi.
- Nesillerdir yansıtılan temel cadı portresindeki hokkalı burun, buruşmuş deri, uzun ve keskin tırnaklar, siğiller ve sırttaki kambur, aslında mitolojik ögelere referans değerindedir. Kıvrık burun ve parmaklar, hatta ve hatta biçimsiz kıvrık kamburlarındaki çarpıklık imajı, Adem ile Havva’nın hikayesine dayanmaktadır. Adem’in eğri kaburga kemiğinden yaratılan Havva’ya, Şeytan ile iş birliği yaparak Cennet’ten atılmalarına yol açtığı için kadınların sinsi ve kötücül adı altında yapılan yorumlara göndermedir. Mitolojide ve dini metinlerde yer alan Lilith, yani Tanrı’nın gerçek ismini bilen ve Adem ile eşit yaratılan ilk kadın, var olan düzene karşı gelen ilk varlık olduğu için kötülükle suçlanmıştır. Adem’e itaat etmesi beklenince “Eşit yaratıldık, benden üstün değil, itaat etmem” tarzındaki karşılıkları nedeniyle, kadınların doğasındaki anarşizmi ve kötülüğü yansıttığı söylenmekte.
- Cadıların evcil hayvanları olarak yanlarında tuttuğu kara kediler, biçim değiştirmiş Şeytan olarak düşünülmekteydi. Diğer bir inanışa göre de bu siyah kediler, Şeytan’ın kendisi olmasının aksine, onun tarafından sadık cadı hizmetkarlarına hediye edilen yoldaşlar olarak görülürdü. Siyah kediler üzerinden kopup giden batıl inançların temeli de buraya dayanmaktadır.
- Mahkemeye çıkarılan cadıların, Şeytan tarafından işaretlenip işaretlenmediği konusunu açıklığa kavuşturabilmek için üstleri soyulur ve bütün bedenlerinde bir simge aranırdı. Örneğin sırtlarında lekeye benzer işaretler bulunursa, Şeytan tarafından onaylı, büyücülük yapan kişiler olmakla suçlanırlardı. Ama gel gelelim, bu işaretler bedenlerinde kolayca bulunamazsa, Şeytan’ın bu cadıya çok fazla güvendiği için onu işaretleme ihtiyacı bile duymadığını savunurlardı. Yani bu açıdan, bedeninizde işaret yoksa ve cadılıkla suçlanıyorsanız, sırf bir leke bile bulamadıkları için en ama en kötüleri olmakla yargılanmanız mümkündü.
- Filmde de yer alan cadıların ayinleri oldukça çarpık gerçeklerle bezeli. Örneğin bir kazan etrafında el ele tutuşup daire çizerek dönen ve dans eden cadılar, bu eylemi tersten gerçekleştirmekteydiler. Bu, onların özel dansı olarak da anlandırılırdı. (Kutu kutu pense oynarken herkesin arkasını döndüğü halini düşünün, tam da o yani.)
- Bu özel ayinlerin çarpık gerçekleri bununla sınırlı değil tabii. Vaftiz edildikleri ismi lanetlemeleri, bir haç üzerinde tepinmeleri, ayin sırasında Şeytan’ın poposunu öperek saygılarını sunmaları ve yeni doğmuş bebekleri öldürerek kazanlarına dahil etmeleri gibi birçok garip gelenekleri de var.
- Cadıların sahip olmakla suçlandıkları bir başka özellikleri de üçüncü bir göğüs ucuydu. Normalde iki tane olan göğüs uçlarının üçüncüsünü, Şeytan kılığına giren ya da Şeytan tarafından hediye edilen evcil hayvanlarını beslemek için kullandıkları tahmin edilirdi.
- Kılık değiştirmek, bir hayvan formuna bürünmek elbette sadece Şeytan’ın vasıflarından biri olarak düşünülmüyordu. Aynı zamanda Şeytan’ın cadılara verdiğine yönelik şüphelere yer açan bir başka farklılık da, bu cadıların fare ya da kara kedi tarzındaki hayvanlara dönüşmesiyle bir uzvunu kaybetmeleri inanışından geliyor. Bu uzuv kaybetme özelliği, Harry Potter serisinde de işlenmiş bir öge aslında. Peter Pettigrew, hatırlarsanız fare formuna dönüşebilen bir animagustu ve bir serçe parmağından da mahrumdu. (Bir tesadüf mü? Hiç sanmıyorum.)
- Cadıların kullandığı sembolik süpürge detayı, aslında çok farklı bir sebeple ortaya çıkmış bir yanlış anlaşılma. Ucu çalı malzemeleri ile sarılmış tahta sopaların normal şartlarda kullanım amaçları, ev işlerini ve hizmetsel yerleşik hayatı anlatmaktı. Bu ev işleri sorumluluğu da kadınların “ev kadını” imajını yansıtmaktaydı. Kendilerine patriyark sistem tarafından dayatılan bu sorumluluğun sadece onlara dayatılmasından ötürü süpürge sembolü, kadınların kendi zincirlerini kırmalarını ifade eder.
- Ayrıca ormandan gece yarısı kalın kütükleri bacak aralarına alarak taşımaya çalışan kadınların, o karanlıkta yürüdükleri yerine uçtukları düşünülmüş. Bu yüzden de temel ulaşım araçlarının süpürgeler olduğu inanışı yaygınlaşmıştır.
- Kara kedi ve fareye dönüştükleri için ya da vücuttaki siğilleri ile bulaşıcı hastalık taşıdığı düşünülen cadılar, çoğunlukla pis olmaktan ötürü dışlanırlardı.
- Bir batıl inanca göre, evinize gelen bir dilenciyi geri çevirirseniz ve başınıza kötü bir şey gelirse, bu hadise o dilencinin bir cadı olduğuna yorulurdu. Bu nedenle bir cadının nefretini kazanmamak adına, kapıya gelen her türlü dilenciye de iyi davranma gibi bir bilinç gelişmişti.
- Häxan filminde de vurgulanan işaret parmağının kudreti, aslında Michelangelo’nun meşhur Adem’in Yaratılışı tablosundan yapılan dini bir gönderme. Tanrı’nın Adem’e uzattığı işaret parmağının sembolize ettiği hayat verme hususunda temelleniyor bu kısım. Cadıların işaret parmaklarıyla güçlerini yönlendirmeleri, Tanrı’nın hayat verme ve hayat alma kudretini küçümsemekle alakalı. Bu kudretin sadece Tanrı’da olması gerekirken cadıların da aynı şeyi yapabiliyor olması, kutsal iradenin güç sınırlarını hiçe saydıklarını ifade etmektedir.
Ağ Bağlayan Küçük Detaylar
- Film, yayınlanmadan önce birçok kez sansüre ve engele takılmış bir yapım olmuş ve otoritelerce uzun süre ertelenmiş. “Toplumun izlemesine uygun olmama” nedeni ile sıkça suçlanmıştır.
- 74 ve 104 dakikalık olmak üzere iki farklı versiyona sahip. 1968 yılında kesintilerle süresi 74 dakikaya düşmüş.
- Çıktığı yıllarda, İskandinav ülkeleri arasında yapılmış en yüksek bütçeli filmdi. Toplamda iki milyon İsveç Krona’sı ile ortaya çıkmış.
- Film çekim aşamasındayken, o zamanlarda hala cadılara ve cadılığın gerçekliğine inanan insanlar mevcuttu.
- Christensen’ın yapımdaki en temel amacı, kilisenin ana inançlarıyla dalga geçmekti. Bu nedenle film bol bol korku ögeleri barındırsa da, izleyiciye sunduğu ironileriyle amacını çok net yansıtmayı başarabiliyor.
- Şeytan’ı bizzat oynayan (sürekli dil çıkartan ve poposunu öptüren şahane bir Şeytan, izleyin, öneririz, gülmezseniz paranız iade) Benjamin Christensen, aynı zamanda yapımda kısa bir süreliğine Hz. İsa’yı da canlandırmıştır.
- 1999 yapımı The Blair Witch isimli filmin yapımcılarının ortak olarak kurduğu Haxan Films şirketi de, ismini bizzat bu yapımdan almaktadır.
- Steven Jay Schneider tarafından düzenlenen “Ölmeden Önce Görmeniz Gereken 1001 Film” listesine girmiştir.
- 1940 yapımı meşhur Fantasia animasyonu ve 1928 yapımı La passion de Jeanne d’Arc filmine kaynaklık etmiştir.
