Video Oyunları Tarihine Yön Vermiş 15 Efsanevi Yapımcı

Oyun yapmak, metod olarak diğer sanatların icrasından pek farklı bir yerde duran bir iş. En azından çoğunlukla öyle. Video oyunları dışında kendi ulaştırma yöntemiyle beraber gelen bir sanat dalı daha yok. Edebiyatçılar kelimelerini taşıyacak ciltleri kendi elleriyle yapmak zorunda değiller, sinemacılar görüntüyü beyaz perdeye taşıyacak makine ve cihazları inşa etme yükümlülüğüne sahip değiller; plak yapma işiyle uğraşan müzisyenler yok etrafta. Fakat oyun yapımcıları aynı zamanda işin metasına da eğilmek zorundalar.

Bilgisayarlar, konsollar ve telefonlardan bahsetmiyorum. Onları yapan mühendisler başka. Oyunların kendi içlerinde oynanabilir olmaları gerekiyor. Görece sağlam çalışan bir motorları, üzerine kurulduğu sistemlerle anlaşan bir lisanları olması gerekiyor. Bu yüzden de iş ciddi anlamda bir mühendislik de gerektiriyor. Zaman zaman video oyunlarının fazla mekanik terimlerle anlamlandırılabilinen bir şeye dönüşmesinin sebebi bu zaten. Mevzunun çoğunlukla bir kalabalık ekip çalışmasına evrilmesinin sebebi de bu. Bu sebeple çoğu zaman -sinema, edebiyat ve diğer sanat dallarında olduğu gibi- bir vizyoner yaratıcıdan söz etmek zor.

Ama bizce video oyunlarının şanlı tarihinde bundan sıyrılabilen bazıları var. Şu aşağıda biz bireysel kararları ve yaptıklarıyla video oyunları tarihine yön vermiş 15 efsanevi yapımcıyı listeledik. Lise sıralıdır, 15’ten 1’e, etkileri en büyük olan yapımcıları derledik. Dikkat çekeyim, tekrar altını çizeyim, derdimiz video oyunları tarihine YÖN VERMİŞ yapımcılarla. Çok iyi oyun yapmış veya başarılı bir kariyer sürdürmüş olmayı kriter almadık. Burada sadece akıntının yönünü değiştirmeyi başaran adamlar var.

Eğer bunda anlaştıysak, buyurun, başlayalım!

15. Rob Pardo

Kilit Oyunu: World of Warcraft

Neyi Değiştirdi: Rob Pardo zaten Blizzard bünyesinde StarCraft ve WarCraft III gibi iki çok başarılı ve çok etkili oyunun mutfağında önemli bir yer teşkil etmekteydi 2004 öncesinde. Fakat dedik ya, kriterimiz başarı değil. O yüzden bu listeyi 2004’ün baharında falan yapmış olsak, muhtemelen Rob Pardo’yu düşünmezdik bile. Fakat gelin görün ki 2014’ün Aralık ayındayız. Rob Pardo’nun baş tasarımcısı olduğu küçük bir oyunun 10. yıl dönümünde. O küçük oyun ki, bugün hâlâ ufak çaplı bir Avrupa ülkesinden daha geniş bir kitleye seslenmekte. Adı World of Warcraft, belki duymuşsunuzdur?

WoW’un başarısında pay sahibi ilan edilecek isimler şüphesiz sadece Rob Pardo’dan ibaret değil. Alex Afrasiabi, Chris Metzen, Jeffrey Kaplan ve Tom Chilton’ın da büyük payları var. Fakat aslında ateşi yakan kişi Pardo. Onun EverQuest oynarken yaptığı tespitler sadece WoW’u alanında bir numara yapmakla kalmadı. Pardo MMO’ların giriş rampasını yeryüzü seviyesine indirerek, video oyunları dünyasına tonlarca “hardcore gamer” kişinin katılmasına da önayak oldu.

Çünkü Pardo’nun WoW’u, öğrenmesi kolay bir oyundu. Wii Sports oynayabiliyorsanız, muhtemelen WoW’un ilk 10 level’ında da hayatta kalabilirdiniz. Sonrasında ise oyun dozunu sizinle birlikte yavaş yavaş arttırıyordu. Önce o bağımlılık yapan eşya mekaniği yediriliyordu, sonra hafif ucundan PvP ve en sonunda dungeon / raid sistemleri. WoW’un giriş kapısı “normal” insanlara açıktı, ama o insanları tünelin çıkışında “hardcore gamer” olarak mezun ediyordu ve bu yüzden, pop kültürde “gamer” kavramının normalleşmesinde payı büyük oldu.

14. Will Wright

Kilit Oyunu: The Sims

Neyi Değiştirdi: Yukarıya The Sims yazdık, ama Will Wright’ın görkemli kariyeri sadece bu iki kelimeyle özetlenecek kadar basit değil şüphesiz. Buraya başında “Sim” geçen tüm şaheserlerini yığsak, siteden köye yol olur. SimEarth, SimAnt, SimFarm, SimCopter, SimGolf ve tabii ki unutulmaz, yeri tartışılmaz SimCity. Bunlardan bir bölümü zaman içerisinde önemini yitirmiş başlıklar, ama her biri kendi vakitlerinde büyük etki yaratmış, pek çok gelecek oyun yapımcısına ilham vermişlerdi.

Ama evet, Will Wright oyun dünyasına en büyük etkisini The Sims ile yaptı. Hem de ne etki! Eğer sadece başarı ile bu listeyi şekillendiriyor olsaydık, Will Wright kesinlikle daha tepelerde olurdu. Çünkü onun zihninden çıkıp dünyaya inmiş olan The Sims dünyanın en çok satan serilerinden biri olageldi. Bugün ilk Sims’in çıkışının 15. yılına yaklaşıyoruz ve hâlâ bir Sims oyunu duyurulduğu andan çıktığı ana kadar manşetlerden inmiyor, hâlâ yeri göğü inletiyor.

Fakat kriterimiz başarı değil. O yüzden de Sims ile Will Wright, biraz düşük listemizde. Bunun sebebi, The Sims’in yarattığı trendin pek karşılık bulamamış olması. Evet, bir ara dünya Sims klonlarıyla doluydu, fakat bu bir alt janra dönüşmedi. Bu yüzden 14. sıradayız zaten. Ama The Sims uzun süre “sadece PC’de oynanabilen oyunlar” başlığının bayraktarlığını yaptı. Ortaya “yaşam simülasyonu” diye bir tabir fırlattı ve her şeyden önemlisi, “gamer” denilen kitlenin içerisine kadınların da girmesi sürecinde oynadığı rol pek bir büyüktü. Bu yüzden de listenin dışında kalması mümkün değildi.

13. Sid Meier

Kilit Oyunu: Civilization

Neyi Değiştirdi: Çok, çok fazla şeyi. Aslında bunların hepsini anlatmaya nereden başlayacağımı bulmak bile büyük bir iş. Belki de önce üstadın yaptığı sayısız oyunu sıralamak lazım. Kariyerinin başında yaptığı ve döneminde çok büyük ilgi, alaka ve saygı gören uçuş simülasyonları; birkaç sene sonra giriştiği denizaltı simülasyonu Silent Service; özgün oyun yapısıyla dönemine damga vuran Pirates, Railroad Tycoon ve tabii ki, Civilization.

Ama aslında, Sid Meier’ın yaptığı en büyük değişiklik işin çok daha geri bir tarafında. Meier, modern oyun endüstrisi olarak sayabileceğimiz şeyle neredeyse yaşıt bir kariyere sahip. İlk oyununu 1982’de, yapımcılara henüz daha pay bile verilmediği; oyunlara yazılım muamelesi yapıldığı bir zaman diliminde yapmış. Bugün ise, 2014’ün sonunda hemen hemen her oyunun baş tasarımcısı, baş yazarı ve baş programcısı az çok biliniyor. Oyun basını sık sık yeni işleri duyururken, bünyesindeki yapımcıların önceki işlerine vurgu yaparak yazı yazıyor.

Bunda Meier’in payı çok büyük. Uçuş simülasyonlarıyla kendine nam yapan Meier, oyun yapımcılarının hak iddiası konusunda ciddi bir devrim yaptı. O ismi kutunun üzerinde yazan bir yıldızdı ve oyun yapımclarına da bu şekilde davranılmasının yolunu açtı. Üstüne üstlük, bir “yaratıcı” olarak kendi gibilerin işin “ticari” tarafını da başarıyla yönetebileceğini hem MicroProse hem de Firaxis ile kanıtladı. Ve onun kanatları altında yetişen Brian Reynolds, Soren Johnson gibi isimler sonrasında çıkıp, kendi küçük devrimlerini de yapageldiler…

12. Hironobu Sakaguchi

Kilit Oyunu: Final Fantasy VII

Neyi Değiştirdi: Sakaguchi Final Fantasy serisini yaratan adam. Yani J-RYO dendi mi California’dan Tokyo’ya herkesin aklına gelen tartışmasız ilk seri bu adamın bebeği. O besledi, o büyüttü. Yani zaten bu listede olmayı kendi başına hak ediyor. Çünkü Final Fantasy serisi, o sıralarda batmakta olan Squaresoft isimli küçük bir firmayı kurtardı. O firma sonra J-RYO’ların diğer başlıca üreticisi Enix ile birleşti ve oyun tarihinin en köklü türlerinden birine tek başına mühür koydu, tekel oldu.

Yani evet, J-RYO’ların külli başarısından ve uzun ömründen Hironobu Sakaguchi’yi mesul tutmak mümkün. Fakat oyun tarihini yakından incelemiş, kırılma noktalarını araştırmak için büyük vakit harcamış biri olarak bence onun akıntının istikametini en net değiştirdiği yer, ilk defa Final Fantasy fikrini ortaya atışından tam 10 sene sonra, 1997’de vuku buldu. Final Fantasy VII. J-RYO’lar için küçük, hikaye anlatımı ve bu konuda üstlenilen cesaret konusunda orta; ama oyun tarihi bakımından dev bir adım.

Final Fantasy VII iyi bir J-RYO’ydu. Mekaniklerinden söz ediyorum. Olumlu bir adımdı, ama küçük bir adımdı vesselam. Hikaye anlatımı ise bambaşkaydı. Oyunun ana karakterlerinden birini öldürmek, bunun üzerine bir hikaye şekillendirmek büyük bir cesaret timsaliydi o dönemde. Pek çoğumuzu ağlatan ilk oyundu FF VII. Ama oyun tarihindeki yeri çok, çok daha kritikti. Final Fantasy VII, önceki on beş seneye hükmetmiş olan Nintendo’nun tacı Sony’ye devredişinin sembolüydü. Nintendo topraklarında büyüyüp serpilmiş bir seri, tabiri caizse gemiyi terk etmiş, Sony’nin kucağına gitmişti; çünkü Sony’nin sistemi CD kullanıyordu; FMV yapma, güzel müzikler ekleme imkanı vardı. Zaman değişmişti ve FF VII, bunun her yönüyle mükemmel bir sembolüydü.

11. Markus Persson

Kilit Oyunu: Minecraft

Neyi Değiştirdi: Listemizdeki en yeni oyun Minecraft. Aslında biraz da o yüzden bu kadar aşağıda. İlerleyen senelerde kendisine ne olacağını gözlemlememiz gerek. Evet, Minecraft ciddi bir trend yarattı. Peşinden gelenleri de görmek zor değil. Takipçileri, klonları, o fikri alıp başka yöne kaçanları… Ama bunun uzun bir ömrü olacak mı? Minecraft bir kilometre taşı olacak mı oyun dünyasında? Onu henüz göremiyoruz, o yüzden de 11. sıraya yerleştiriyoruz Markus Persson’u.

Ama bir şeyden çok emindik ve hâlâ da eminiz. Minecraft’ı liste dışına bırakmamız mümkün değildi. Çünkü yarın bütün “yıkıp, inşa etmeli yordamsal keşif oyunları” sonlansa, Terraria tedavülden kalksa, No Man’s Sky çıkmama kararı alsa, blok grafikli tüm oyunlar gerçekçi grafiklere dönse bile bir şey baki: Minecraft bir çığırdı. İnsanların daha önce görmedikleri bir şeyi yaratmak, eğer ki takvimde yıl hanesinde 2000’li bir şeyler yazıyorsa kolay değildir.

Ama Markus Persson bunu başardı. Minecraft hiçbirimizin daha önce görmediği bir şeydi. Daha önce hiçbir oyun, Creeper’lara, zombilere ve Ender Man’lere karşı mücadele ede ede, ter döke döke saatler süresince inşa edilmiş kulesinin tepesinden gece saati düşen yağmuru izlemenin keyfini vermemişti bizlere. Böyle bir şeyi vermesi mümkün bile değildi çünkü kimse Minecraft kadar “yaratıcı” pozisyonuna sokmamıştı bizi. Biz bu listeyi on sene sonra bir daha yaparsak, Persson’u daha yukarıya koyabiliriz diye düşünüyoruz. Ama şimdilik onun yeri 11.